Dojazd
Wykład Mieszkańcy kamieniczek nowotarskiego Rynku Kaienica 20
2013-09-02
Na wykładzie o mieszkańcach kamienic przy nowotarskim rynku Pani Barbara Słuszkiewicz opowiedziała historię Kamienicy nr 20.
Pod koniec XVIII w. w miejscu obecnej kamienicy stał drewniany parterowy domek. Po rozebraniu starego dom w 1897 roku na jego miejscu wymurowano z cegły jednopiętrową kamienicę o wymiarach 8,6×24 m i wysokości 8,6 m, pokrytą blachą. Z boku jej fasady znajdowała się brama drewniana do sieni przejazdowej na podwórze, a przy niej ? klatka schodowa z kamiennymi schodami prowadzącymi na piętro. W głębi parceli dobudowano później piętrową oficynę o wymiarach ok. 21,45×18 m, przytykającą od południowej strony do posesji nr 21.
Pierwszymi znanymi jego mieszkańcami na przełomie XVIII i XIX w. i zarazem właścicielami byli Jan Howaniec (Chowaniec) z żoną Teresą Howańcową. Potem dom dziedziczyli ich liczni potomkowie. Dla zorientowania się w koligacjach tej licznej rodziny podczas wykładu p. Słuszkiewicz rozdała słuchaczom wydrukowane ich drzewo genealogiczne.
Dom zmienił właściciela w 1897 roku, kiedy nabyli go z parcelą budowlaną Józef Rajski i jego żona Maria. Józef Rajski (1868?1936) był synem zamieszkałego w Nowym Targu Bartłomieja Rajskiego i Marii z Jarkiewiczów, którzy utrzymywali się z pracy na roli. Ukończył czteroklasową szkołę ludową. Początkowo trudnił się masarstwem i rzeźnictwem, a następnie został kupcem i przedsiębiorcą. Ożeniony w 1895 roku z Marią z Rzepeckich (ur. 1872), córką kupca z Chrzanowa, doczekał się siedmiorga dzieci: Kazimierza Władysława (ur. 1898), Janiny (ur. 1899), Jadwigi (ur. 1901), Mariana Józefa (ur. 1902), Karoliny (ur. 1903), Włodzimierza Michała (ur. 1904), Adama Antoniego (ur. 1907) . Od roku 1902 aż do swej śmierci był radnym miejskim. Pełnił też funkcję wiceburmistrza, a w latach 1907?1922 i 1924?1933 piastował godność burmistrza ? najdłużej w historii Nowego Targu, bo przez 24 lata. Jako członek Rady Powiatowej, pełnił funkcję jej przewodniczącego i wiceprzewodniczącego. W 1919 roku został obrany posłem na Sejm RP, gdzie zasiadał w Komisjach: Miejskiej i Przemysłowo-Handlowej .
W 1927 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Nowego Targu, a w 1932 roku został odznaczony Medalem Niepodległości za działalność społeczno-patriotyczną. Działał w wielu organizacjach i towarzystwach między innymi przez 20 lat był prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej, w 1927 roku został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.
W 1898 roku Rajski ukończył budowę i w nim zamieszkał. W roku 1899 na podwórzu, od strony ul. Sokoła, wzniósł budynki gospodarcze z lodownią i pomieszczeniami magazynowymi. Dodatkowo w 1900 roku od północnej strony granicy z domem nr 19 Michała Kabłaka, postawił drewnianą stajnię, na której miejscu w 1915 roku pobudował murowany magazyn. Wtedy też powstała wozownia i murowany chlewik między oficyną a murem granicznym . Od frontu znajdował się sklep masarski z dużym oknem wystawowym i przeszklonymi drzwiami, wewnątrz z kamionkową posadzką i olejno malowanymi ścianami. Na zapleczu sklepu był podręczny magazyn, z którego wiodło zejście po betonowych schodach do suteryn. Znajdowała się tam pracownia masarska z kamionkową posadzką, kuchnia, wędzarnia z dwukomorowym piecem ceglanym, lodownie. Od 1905 roku Józef Rajski prowadził w kamienicy nr 20 zakład masarski. Oprócz wyrobu i sprzedaży własnych wyrobów masarskich, w 1916 roku Rajski przerabiał i sprzedawał tłuszcze.
Handlował też drewnem, był współwłaścicielem przedsiębiorstwa Kamieniołomy Wapiennik Dudziński Potuczek Rajski w Szaflarach i Zaskalu, biuro firmy mieściło się w omawianej kamienicy. Od 1927 roku Rajscy zamieszkali w swojej drugiej kamienicy zwanej Belwederem, przy ul. Piłsudskiego 44 (obecna ul. Szaflarska 42).
Po śmierci Józefa Rajskiego właścicielami kamienicy zostali jego synowie Włodzimierz i Marian. W międzywojniu i w latach okupacji niemieckiej lokatorem w kamienicy nr 20 był dr Józef Spieszny. Przez cały ten okres prowadził tam w dwóch pomieszczeniach zakład dentystyczny. Zatrudniał u siebie dentystę Szymona Junga przybyłego do Nowego Targu w 1932 roku z Warszawy. Obok nich oferował swoje usługi technik dentystyczny S.Eeit. Pod koniec okupacji niemieckiej działalność handlową w kamienicy nr 20 prowadziła Spółdzielnia Podhale, zajmując się hurtową i detaliczną sprzedażą artykułów odzieżowych, galanterii oraz wyrobów spirytusowych, a po wojnie warzyw i owoców.
Planowaliśmy na tym spotkaniu przybliżyć historię kamienic 20 i 21. Historia kamienicy nr 20 jest tak obszerna, że opowieść o losach jej mieszkańców zajęło całe 2 godziny, dlatego na następnym spotkaniu 26 września omówimy dzieje kamienicy 21. Zapraszamy!
Zobacz inne
2022-06-25Zapisy: Muzeum Drukarstwa w Nowym Targu,
ul. Sobieskiego 4, tel. 18 26 412 42.
2022-06-17
2022-05-18