Dojazd
Wykład Mieszkańcy kamieniczek nowotarskiego Rynku
2013-05-24
23.05.2013 r odbył się kolejny wykład Pani Barbary Słuszkiewicz.
Uczestnicy spotkania dowiedzieli się o losach mieszkańców kamienicy nr 17, ale też usłyszeli wiele interesujących historii z życia codziennego ludzi w XIX w.
Dom nr 17 zmieniał często właścicieli, na początku XIX wieku należał do rodziny Michała Klimowskiego i jego żony Katarzyny Pawlikowskiej, w 1811 r. właścicielami domu byli Jan Czubernat z żoną Reginą Tętnowską, a w 1842r. był nim Józef Łapsiński.
W 1850 r. najemcą pomieszczeń w tym domu była Główna Straż Kompanii Wojskowej c.k. Artylerii w Nowym Targu, która miała tam siedzibę. Józef Łapsiński został jej pracownikiem . W latach 1876-1894 ?stary? dom parterowego zmienił po raz kolejny właściciela, został nim Karol Bełtowski . Mieszkał z żoną oraz córką zajmując 3 pomieszczenia mieszkalne.
Obok nich na parterze mieściły się lokale sklepowe . Dzierżawcą 2 pomieszczeń sklepowych, został Salomon Dróhlich, kupiec z Nowego Sącza. Był właścicielem sklepu oferując do sprzedaży naczynia kuchenne i blacharskie.
W latach 70. XIX stulecia lokatorem domu był Ferdynand Lazar (ur.1824) inspektor, leśniczy i strażnik miejskich lasów . W Nowym Targu osiedlił się z żoną Eleonorą Mall? i córką Marianną Franciszką. Eleonora Mall? była córką Franciszka, zarządcy i kasjera huty żelaza w Kuźnicach zakopiańskich .
Źródła archiwalne wymieniają też jako mieszkankę tej realności Aleksandrę Grządkowską, która przybyła w 1881 r. z Krasnegostawu na leczenie w Szczawnicy. W trakcie pobytu zmarła na zapalenie płuc w wieku 21 lat, została pochowana na cmentarzu nowotarskim.
W styczniu 1890 roku Juda Langer z żoną Feigel z Blumenstocków nabył murowany dom parterowy od strony ulicy Kościelnej, a potem w 1893 r. od strony rynku. Juda Langer urodził się w 1835 roku w Nowym Sączu, zmarł 29 czerwca 1925 roku w wieku 90 lat w Nowym Targu. Był nie tylko kupcem a także przemysłowcem. Juda Langer rozpoczął prace budowlane polegające na zniesieniu starego budynku i postawieniu piętrowej kamienicy murowanej . W podwórzu była murowana dwupiętrowa oficyna, gdzie były długie na zewnątrz ganki, podparte żelaznymi szynami, a podwaliny i podłogi były drewniane, zaś balustrada siatkowa i druciana. W 1925 roku kamienicę oszacowano na 40 tysięcy 248 złotych, a wartość z gruntami na 77.846 zł 90 gr. W 1926 roku, po śmierci Judy Langera, nastąpił fizyczny podział kamienicy na rzecz spadkobierców: Liny Kornhauser, Fajgi Leji Langer, Joela, Estery Zeiger, Leontyny Birnsteinowej, Abrahama, Nissana i Nuchema. Abraham Langer został kupcem i prowadził handel skórami surowymi, ponadto w 1926 roku został spedytorem rozszerzając swoją działalność do urządzenia składu na komisową sprzedaż i przechowywanie skór surowych przy ulicy Kościelnej nr 4. Był także sekretarzem i członkiem Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Nowym Targu . Chaim Joel Langer zajmował się rzeźnictwem i wyrębem mięsa. Jego syn Leopold prowadził sklep towarów kolonialnych oraz agencję pożyczkowo- kredytową .
W 1938 roku Samuel Zeiger wymieniony był jako główny lokator kamienicy. Od 1905 roku zapewne w oficynie mieszkali: Karol Więcław ówczesny wachmistrz Żandarmerii, pochodzący z Leżajska oraz od 1910 roku jego zastępca Szymon Krupa, następnie Piotr Dubas i Jan Lijka plutonowi miejscowej Żandarmerii .
Od 1902 roku źródła wymieniają mieszkańca tej kamienicy Czecha Edwarda Stastnego powiatowego wachmistrza miejscowej Żandarmerii. Z pewnością jego młodszym bratem był Józef Stastny, urodzony w 1873 roku w Budziejowicach w Czechach, przybył do Nowego Targu w 1901 roku z rodziną z Podgórza koło Krakowa, by później zostać w 1904 roku tercjanem gimnazjum nowotarskiego. Mieszkali tu też lekarze: Samuel Mühlgraum, Wilhelm Türschmidt z rodziną.Türschmidt był lekarzem chirurgiem i dyrektorem Szpitala Powiatowego w Nowym Targu prowadził w tej kamienicy gabinet.
W czasie okupacji niemieckiej w latach 1944-1945 odnajmowali lokale Władysław Jurkiewicz oraz sklep Konsum Policji Polskiej prowadząc tam sprzedaż artykuł spożywczych. Natomiast Zofia Rajska prowadziła handel starzyzną. Spółdzielnia Podhale prowadziła lokal handlowy, a Stanisław Mieszkowski wynajmował 2 lokale .
Na podstawie wniosku z 22 kwietnia 1944 roku i rozporządzenia GG własność uległa konfiskacie na rzecz rządu Generalnej Guberni III Rzeszy Niemieckiej. W getcie nowotarskim zostali osadzeni przez okupantów niemieckich wszyscy żydowscy właściciele i mieszkańcy. Wszystkie osoby, które przeżyły pobyt w getcie, zostały deportowane do obozów zagłady przede wszystkim do Bełżca.
Zobacz inne
2022-06-25Zapisy: Muzeum Drukarstwa w Nowym Targu,
ul. Sobieskiego 4, tel. 18 26 412 42.
2022-06-17
2022-05-18